آرتروز از بیماریهای شایعی است که بهویژه، در سنین بالای ۵۰ سال در زنان و مردان رخ میدهد. این وضعیت باعث درد، سفتی و التهاب مفاصل میشود. انواع آرتروز وجود دارد و برای درمان و کنترل درد مفاصل، سفتی مفاصل و التهاب باید به دکتر ارتوپدی مراجعه شود. سن، ژنتیک، فرسودگی و پارگی مفاصل از علل آرتروز هستند.
متخصصان برای تشخیص آرتروز از روشهای مختلفی مانند معاینه فیزیکی، معاینات تصویربرداری و آزمایش خون استفاده میکنند. برای درمان آرتروز نیز روشهای گوناگونی مانند تجویز داروهای مسکن و داروهای ضدالتهاب توصیه میشود. فیزیوتراپی، تزریق کورتیکواستروئید و جراحی هم از روشهای دیگر درماناند. برای انتخاب درمان، ابتدا باید علت آرتروز کشف شود.
به مجموعهای از اختلالات که باعث ایجاد درد و ناهنجاری در بافت استخوانی، عضلهای، رباطها و مفاصل بدن میشوند، بیماری های ارتوپدی، میگویند. این دسته از بیماریها، میتوانند در اثر عفونت، عوامل وراثتی یا انجام فعالیت فیزیکی بیش از حد، ایجد شوند. بیماری های ارتوپدی، فراوانند و بیشتر از هر جای دیگری، نواحی دست و پا را درگیر میکنند. کمبود ویتامین دی، دیابت، عدم آمادگی جسمانی و بالا رفتن سن، بیشترین تاثیر را در ایجاد این دسته از بیماریها، میگذارند.
آرتروز چیست؟
انتهای استخوانهای مفاصل بدن، با مادهای لغزنده به نام غضروف پوشیده شده است. این ماده وظیفه دارد که با کمکردن مقدار اصطکاک بین دو سر استخوان، فرآیندهای حرکتی بدن را آسانتر، سریعتر و بدون درد کند.
این غضروف در اثر کهولت سن، خودالتهابی، عفونت و سایر موارد فرسوده میشود. چنین روندی باعث ساییدگی دو سر استخوانها روی یکدیگر و ابتلا به بیماری آرتروز میشود. التهاب و درد در نواحی مختلفی از بدن رخ میدهد. گاهی درد زانو هم نوعی از آرتروز است.
آرتروز کدام بخشهای بدن را درگیر میکند؟
هر بخشی از بدن مستعد درگیری با آرتروز است، اما برخی از اندامها و مفاصل بیشتر از دیگر قسمتها مستعد درگیری هستند.
| زانو | این وضعیت منجر به درد، خشکی، بیحرکتی و حتی تغییر شکل مفضل زانو شود و کاملاً قابل کنترل است. |
| گردن | با از بینرفتن مایعات موجود در دیسکها و مفاصل گردن، به علت فرسایش طبیعی بدن و بالا رفتن سن بوجود میآید. |
| آرتروز پا، لگن و ران | افزایش وزن و کهولت سن از علل اصلی آرتروز لگن و ران محسوب میشود. حتی در مواردی برخی از اختلالات ژنتیکی میتواند این آرتروز را به وجود بیاورد. |
| آرتروز دست و انگشتها | زمانی که غضروف مفصلی بنا به دلایل مختلفی مثل استفاده بیش از حد از آنها یا کهولت سن دچار فرسایش شود، بیماری آرتریت انگشتان دست ایجاد میشود. |
آرتروز معمولاً بخشهایی از بدن مانند زانوها، لگن، دستها و ستون فقرات را درگیر میکند و میتواند منجر به درد و محدودیت حرکت در این مفاصل شود.
بهعنوان مثال آرتروز لگن و ران به دلیل تخریب غضروف مفصل ران و لگن ایجاد میشود. در ادامه میتواند منجر به درد مزمن، سفتی و کاهش حرکت در این ناحیه شود. این وضعیت ممکن است باعث مشکلاتی در راهرفتن و انجام فعالیتهای روزانه گردد
پزشک متخصص ارتوپدی وظیفه تشخیص و درمان مشکلات سیستم اسکلتی و عضلانی بدن را بر عهده دارد. او همچنین به تشخیص بیماریهای مفاصل، ناتوانیهای جسمی و اطمینان از عملکرد صحیح اندامها، استخوانها، عضلهها، مفاصل، تاندونها و رباطها میپردازد. مهمترین خدمات درمانی این متخصصان شامل بررسی و تعیین وضعیت مفاصل و سیستم اسکلتی از طریق تصویربرداری و تستهای ارتوپدی مانند رادیوگرافی، امآرآی و سیتیاسکن است.
متخصص ارتوپد در مدیریت بیماریها و آسیبهای مختلفی از جمله آرتروز، پیچ خوردگی، درد مفاصل، آسیب های ورزشی، انحراف ستون فقرات، آسیب های اسکلتی، دیسک کمر و غیره هم مهارت دارد.
علائم آرتروز چیست؟
علائم آرتروز بسته به نوع آن متفاوت است. گاهی بیآنکه علائمی از خود نشان دهد، تنها از راه عکسبرداری قابل تشخیص است. در برخی موارد هم با ورم، درد یا کاهش دامنه حرکات بدن همراه میشود. برای مثال، در زمان انجام فعالیتهای روزانه مثل بالا رفتن از پلهها، پیادهروی و حتی نشستنهای طولانی آرتروز زانو را نشان میدهد.
آرتروز باعث ایجاد تغییرات دائمی در مفاصل بدن میشود، این وضعیت در مواردی بههمریختگی اتصالات انگشتهای دست را در پی دارد. گاهی هم دامنه تخریب آن از مفاصل درگیر فراتر میرود و به قلب، کلیه، چشم و پوست آسیب میزند.
علائم کلی آرتروز عبارتاند از:
- درد مفاصل قبل یا بعد از انجام فعالیتهای طولانی مثل راه رفتن، نشستن و خوابیدن
- سفتشدن مفاصل و ایجاد صدا از نواحی درونی مفصل بعد از استراحتهای طولانی
- ایجاد محدودیت در دامنه حرکات (که ممکن است بهصورت لحظهای از بین برود)
- تغییر رنگ پوست ناحیه درگیر، تغییر و التهاب خفیف
- این علائم را جدی بگیرید و نگذارید که ابتلا به چنین وضعیتی باعث محدودیتهای حرکتی شود.
تشخیص آرتروز چگونه است؟
پزشک ارتوپدی این وضعیت را با معاینهای فیزیکی تشخیص میدهد. او در ابتدا، مفاصل آسیب دیده را بررسی میکند و در مورد علائم از بیمار سوالاتی میپرسد.
بهعنوان مثال آرتروز گردن یا اسپوندیلوز گردنی، به دلیل فرسایش و تخریب غضروف بین مهرههای گردنی ایجاد میشود. این عارضه میتواند منجر به درد گردن، سفتی، کاهش حرکت و در برخی موارد، فشار بر اعصاب نخاعی و ایجاد علائم عصبی مانند بیحسی و ضعف در دستها شود.
پزشک دامنه حرکت اعضای بدن بیمار را بررسی میکند. یعنی مشخص میکند که هر فرد چقدر میتواند مفاصل خود را تکان و حرکت بدهد. از روشهای زیر هم در راستای تکمیل تشخیص استفاده میشود:
- سونوگرافی
- تصویربرداری با اشعه ایکس
- توموگرافی کامپیوتری (CT) اسکن
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
این آزمایشها میتوانند به دکتر کمک کنند تا آسیب داخل مفاصل را ببیند و وجود مشکلاتی با علائم مشابه مانند شکستگی استخوان را رد کند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر به پزشک مراجعه کنید:
- درد شدید (به خصوص اگر بیش از یک هفته طول بکشد).
- سفتی مفاصل که بدتر میشود؛ به خصوص اگر به طور ناگهانی نتوانید مفصل را بهخوبی حرکت دهید.
- به علائم دقت داشته باشید و در صورت بدتر شدن یا تشدید مکرر آنها حتماً به پزشک مراجعه کنید.
تخصص ارتوپدی (Orthopedics)، شاخهای از پزشکی است که روی دستگاه اسکلتی-عضلانی تمرکز میکند. به شخصی که در این زمینه تخصصی تحصیل میکند هم، متخصص ارتوپدی یا ارتوپد گفته میشود. تمرکز تخصص ارتوپدی، روی درمان بیماریهای مربوط به سیستم اسکلتی بدن است و روی استخوانها سیستم ماهیچهها، تمرکزی ویژه دارد.شما برای کسب اطلاعات بیشتر درباره آرتروز می توانید به مجله سلامتی دکتردکتر (https://drdr.ir/mag/what-is-arthritis/ ) مراجعه نمایید.